Denk & Beslis mee over zaken die
er toe doen op jouw Schiermonnikoog

Resultaten enquête Evaluatie begrazingsplan

Sinds oktober 2015 loopt ten oosten van de Prins Bernhardweg een kudde Spaanse runderen, Sayaguesa’s. In maart 2017 hebben zij gezelschap gekregen van een vijf Exmoorpony’s. De bedoeling is dat deze dieren de duinen open maken en houden. Hoe vinden de panelleden van Schitterend Schiermonnikoog het om een gebied in te gaan waar zulke grazers rondlopen? Is het een reden om het gebied in te gaan of juist niet? En wat vinden ze van de afrastering en de informatieborden? 180 van de 356 panelleden vulden de enquête in. Dat is minder dan bij de vorige enquêtes. Van de eilanders beantwoordde 48% de vragenlijst, van de niet eilanders 55%. Mogelijk is het moment waarop de enquête is verzonden, aan het begin van het zomerseizoen, van invloed geweest op de respons.

 

 

Natuurlijke begrazing en dynamiek

Vrijwel iedereen weet dat er in de duinen van Schiermonnikoog grazers lopen. Slechts vijf van de niet-eilander panelleden weten dit niet.

Op de vraag of men vindt dat natuurlijke begrazing past bij het natuurgebied reageert 73% van de eilanders positief, bij de niet-eilanders zelfs 91%.

De panelleden die de grazers niet vinden passen zeggen dat het beter zou passen als er ‘eigen’ koeien zouden lopen, omdat die bij het eiland horen. Enkele panelleden storen zich aan de rasters en een van de panelleden merkt op dat het gehouden dieren zijn en de begrazing daarom niet natuurlijk is.
Dat begrazing voor extra dynamiek in de duinen zorgt is goed bekend. Bij de eilanders 98%, niet-eilanders 81%.

Veel panelleden constateren verschillen tussen de gebieden waar begraasd wordt en gebieden zonder begrazing. Zo ziet de helft van de ondervraagden dat er minder bomen zijn, 40% geeft aan meer stuifplekken waar te nemen en 32% ziet meer bloemen.

Ook geven veel panelleden aan niet te letten op verschillen in de vegetatie. Er worden ook andere verschillen waargenomen: er ontstaan (wild)paden waar je zelf ook over kunt lopen, je komt sporen en poep van de grazers tegen, het landschap wordt meer open en dynamisch en er zijn meer konijnen, vlinders, vogels en insecten. Maar er zijn ook panelleden die vinden dat het gebied juist eentoniger wordt, dat gemaaide en geplagde plekken bloemrijker zijn, dat er meer hekwerken zijn en dat je de natuur zijn gang moet laten gaan.

Binnen de totale evaluatie van de begrazing, kijken we natuurlijk uitgebreid naar de effecten in het landschap. Voordat de begrazing er was is er een zogenaamde nulmeting gedaan en is er een inventarisatie van het gebied gedaan voor wat betreft planten en dieren. Na drie jaar begrazing wordt hier opnieuw naar gekeken. Er wordt ook gekeken naar luchtfotomateriaal. Hier zijn de verstuivingen goed te zien van voor de begrazing en van erna. Alle gegevens worden verwerkt in een evaluatierapport.

De grazers

Spaanse runderen
Van alle respondenten heeft 78% de Sayaguesa’s al meerdere keren gezien. 10% heeft ze nog nooit gezien.

Van de niet-eilanders vindt 68,5% de runderen een aanwinst voor het eiland, 6,7% vindt ze ongeschikt. Bij de eilanders ligt dit eerste percentage lager. Van hen vindt 45% het een aanwinst. 14,3% vindt de dieren niet geschikt voor Schiermonnikoog. 15% van de panelleden geeft aan hierover geen mening te hebben.

Een aantal panelleden merkt op dat ze liever inheemse grazers had gezien en dat de beesten soms als best groot ervaren worden. Anderen vinden het beter dan maaien en plaggen en laten de keuze van de dieren aan de kenners over.

We willen graag nog eens uitleggen waarom gekozen is voor de Sayaguesa runderen. Zij hebben namelijk een aantal grote voordelen ten opzichte van andere runderen. De Sayaguesa komt oorspronkelijk uit noord Spanje. In dat klimaat zitten extremen die vergelijkbaar zijn met het klimaat in Nederland. De kalfjes van een Sayaguesa koe worden vanaf februari geboren en de dieren hebben daar geen hulp van buitenaf bij nodig. Dit is een groot voordeel van deze runderen in een groot natuurgebied. Maar wat misschien nog wel de belangrijkste reden is dat er destijds voor Sayaguesa runderen is gekozen, is het feit dat de runderen zeer actief zijn. Ze lopen veel door het gebied, gaan van de ene naar de andere plek. Dit is inmiddels al goed te zien aan de vele paadjes die zijn ontstaan in het struweel en het riet in het begrazingsgebied. Ook zijn het dieren die, anders dan Schotse hooglanders. niet de hele dag in en om het water staan en het water met alle gevolgen van dien ernstig bevuilen. De Sayaguesa is een makkelijk dier qua verzorging, maar blijft een wilde soort.

Exmoorpony’s
Tweederde van de panelleden heeft de Exmoorpony’s meerdere keren gezien. 19% heeft ze nog nooit gezien.

De helft van de eilander panelleden vindt de pony’s een aanwinst. Bij de niet-eilanders is dit zelfs 70%. Een kleine 6% vindt de dieren niet geschikt. Dat percentage ligt aanmerkelijk lager dan bij de runderen. Gemiddeld geeft 20% geeft aan hierover geen mening te hebben.

Informatievoorziening

Om bezoekers en bewoners te informeren over begrazing in de duinen van Schiermonnikoog is onder meer de folder ‘Grazers in de duinen, de grote helpen de kleine’ ontwikkeld. Deze folder is verkrijgbaar bij het bezoekerscentrum, de VVV en bij lokale recreatieondernemers. Slechts 37% van de panelleden kent de folder, van de eilanders is 47% bekend met de folder.

We hebben de folder nu in digitale vorm op deze site gezet. Wil je deze dus graag alsnog lezen, dan kan dat hier. Je kunt natuurlijk ook de papieren versie ophalen op één van de genoemde locaties.

Bij de helft van de respondenten is bekend dat in de expositie van het bezoekerscentrum informatie te vinden is over de begrazing.

Dat twee dieren een GPS-halsband dragen zodat ze online te ‘volgen’ zijn weet slechts 27% van de panelleden. Bij de eilanders is dit beter bekend (51%) dan bij de niet-eilanders (16%).
De bebording rondom het begrazingsgebied wordt door de meeste panelleden opgemerkt en gelezen. 80% geeft aan dat ze de borden gezien hebben en de informatie duidelijk vinden. 11% heeft de borden niet opgemerkt.

De begrazingsexcursie is minder goed bekend. Van de panelleden die ervan op de hoogte zijn (42%) heeft slechts 8% wel eens deelgenomen. Een groot aantal panelleden (43%) geeft aan wel eens mee te willen op excursie.

We vinden het heel leuk dat zo’n groot deel van het panel wel eens mee wil op een excursie naar het begrazingsgebied. We hebben daarom besloten op korte termijn twee exclusieve excursies te organiseren, speciaal voor de panelleden van Schitterend Schiermonnikoog. Ben je panellid? Dan ontvang je binnenkort een uitnodiging van ons.

Toegankelijkheid

Het gebied waar de runderen en pony’s lopen wordt regelmatig bezocht. 10% van de panelleden komt er minstens 1 keer per week. Bijna driekwart komt 1 keer per maand of minder in het gebied. Slechts 16% komt er nooit.

Een grote meerderheid (84%) voelt zich vrij om in het gebied te komen. Bij de niet-eilanders is dit zelfs 90%, ten opzichte van 76% bij de eilanders.

Diegenen die zich niet vrij voelen is gevraagd waarom ze zich zo voelen. De voornaamste redenen zijn dat ze bang zijn voor de dieren en ze de dieren niet vertrouwen. Ook de rasters en hekwerken belemmeren sommigen om het gebied in te gaan; ze beleven het als een afgesloten terrein. Vrijwel iedereen kan de weg goed vinden in het begrazingsgebied. Slechts 3% geeft aan dit lastig te vinden.

De dieren zijn voor de meeste panelleden geen extra reden om het gebied in te gaan of te mijden.

11% mijdt het gebied. Ze zijn bang voor de dieren, ervaren de afrastering als een belemmering of denken dat het niet is toegestaan het gebied te betreden.
Als je de grazers tegenkomt in het gebied, moet je je aan een aantal regels houden. Zo moet je minimaal 50 meter afstand tot de dieren behouden, de kudde nooit doorkruisen, de dieren niet voeren en de hond aangelijnd houden. Aan de panelleden is gevraagd of zij zich altijd aan de regels houden. 93% bevestigt dat zij zich hier altijd aan houden. Van diegenen die deze vraag ontkennend heeft beantwoord geven de meesten aan dat ze weleens een kortere afstand tot de beesten moeten aanhouden als je ze op of vlak langs het pad tegenkomt. 40% van alle panelleden heeft dat wel eens meegemaakt. Op de vraag wat ze toen gedaan hebben antwoordt 21% dat ze zijn omgekeerd. 33% heeft gewacht tot de dieren weg waren en 27% is doorgelopen.

De meerderheid van de panelleden vindt de rasters geen probleem, 16% vindt dat ze teveel opvallen in het landschap. Sommigen vinden ze lelijk en niet passend bij de Schiermonnikoogse natuur. Anderen merken op dat er helemaal geen rasters zouden moeten zijn en dat er voor andere dieren gekozen zou moeten worden. Een ander zegt weer dat het begrazingsgebied juist groter zou moeten zijn en weer een ander zou liever rasters zien van meer natuurlijk materiaal.

Aanvullende opmerkingen

Tot slot hebben we onze panelleden de vraag gesteld of ze nog aanvullende opmerkingen hebben over de begrazing in de duinen. Uit de vorige enquête (over Schitterend Schiermonnikoog) kwam naar voren dat daar behoefte aan was bij het panel. Er is in deze enquête over begrazing meteen dankbaar gebruik van gemaakt. De reacties die we ontvingen lopen zeer uiteen. Bijvoorbeeld de opmerking dat het natuurgebied een park wordt met parkbeheer, dat het geen natuurlijk beheer is en dat men de dieren niet bij het eiland vindt passen en liever reeën of Nederlandse runderen had gezien. Of bijvoorbeeld herintroductie van konijnen. Ook zijn er panelleden die aangeven dat de oorzaak van het dichtgroeien van de duinen, namelijk de hoge stikstofdepositie, meer genoemd mag worden. En weer anderen zeggen deze zomer extra op te letten of ze de dieren kunnen vinden. Ook worden er vragen gesteld als ‘Waarom loopt er geen hengst bij de pony’s en wel een stier bij de koeien?’ en ‘Er was voorheen sprake van inzet van wisenten. Zijn deze niet meer aan de orde? En zo nee, waarom niet?’. Het antwoord op de eerste vraag is dat we gekozen hebben voor een groep merries zonder hengst omdat er ook ruiters in het begrazingsgebied kunnen komen. Als er een hengst in de kudde zou lopen zou dit kunnen leiden tot gevaarlijke situaties. In de kudde runderen op Schiermonnikoog lopen stieren, koeien en kalveren: een zogenaamde sociale kudde. In een sociaal verband zijn stieren vooral erg druk met de andere stieren. In mensen zijn ze helemaal niet geïnteresseerd. Ongelukken met stieren vinden vrijwel uitsluitend plaats in kuddes met maar één stier. De stier zoekt dan alternatieve uitdagers om zijn leidende positie duidelijk te maken. Natuurmonumenten zorgt ervoor dat er steeds meer dan één stier in de kudde is.
De vraag over de Wisenten is niet eenvoudig te beantwoorden. Het eerste plan wat er was voor de begrazing op Schiermonnikoog was dat er verschillende soorten dieren zouden worden ingezet voor ons specifieke duingebied. Paarden begrazen immers anders dan koeien en Wisenten maken heuse stierenkuilen. In eerste instantie leek dit goed te passen. Er zijn excursies georganiseerd met eilanders naar gebieden elders en er is intensief met boeren en werkgroepen over gesproken. Voor een aantal eilanders was de inzet van Wisenten drie jaar geleden nog te vroeg. In de evaluatie van het begrazingsplan wordt dit vraagstuk verder meegenomen en uitgewerkt voor de toekomst.

Conclusie

De resultaten van deze enquête zijn heel goed te gebruiken in de verdere evaluatie van de begrazing. Zodra het evaluatierapport er ligt zullen we dit vanzelfsprekend delen met het panel. We zijn blij met alle antwoorden, opmerkingen en vragen vanuit het panel en hebben zin in de exclusieve excursies die we gaan organiseren voor de panelleden!

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

[bws_google_captcha]