Denk & Beslis mee over zaken die
er toe doen op jouw Schiermonnikoog

Terugkoppeling resultaten enquête Samen nadenken over de toekomst van Schiermonnikoog

Nationaal Park Schiermonnikoog is momenteel bezig met het samenstellen van een ambitieplan. Het vorige beheer- en inrichtingsplan is namelijk alweer zo’n 13 jaar oud. Het nieuwe ambitieplan wordt samen met alle partijen van het Nationaal Park opgesteld en is breder van opzet dan het vorige beheer- en inrichtingsplan. Thema’s zijn o.a. natuurbeheer, cultuurhistorisch erfgoed, natuurlijke hulpbronnen, veiligheid, kustontwikkeling, recreatie en toerisme en landbouw. Bewoners van Schiermonnikoog en andere betrokkenen zijn via diverse bijeenkomsten in de gelegenheid gesteld bijdragen te leveren voor het ambitieplan. Om nog scherper te krijgen hoe bewoners en andere betrokkenen aankijken tegen de thema’s zijn een aantal verdiepende vragen voorgelegd aan de panelleden van Schitterend Schiermonnikoog. Aan de enquête hebben 396 respondenten deelgenomen. Van 99 van die 396 respondenten weten we dat het inwoners van Schiermonnikoog zijn en van 194 dat ze niet op het eiland wonen.

Openhouden van duinen

In de duinen lopen sinds 2015 Sayaguesa runderen en Exmoor pony’s. Op de kwelder scharen de boeren ’s zomers jongvee en droge koeien in. Konijnen zijn nog altijd een zeldzaamheid in de duinen, terwijl zij een belangrijke rol hebben in het openhouden van de droge duinen. We vroegen de panelleden welke rol begrazing in het toekomstig beheer zou moeten hebben.

Het merendeel van de respondenten (74%) ziet een rol voor begrazing in het toekomstig beheer. Over de mate van begrazing is er een verschil tussen eilanders en niet-eilanders. Zo is ruim de helft (52%) van de niet-eilander-respondenten voorstander van meer ruimte voor begrazing; men vindt dat beter voor de biodiversiteit dan maaien of niets doen. Van de eilander-respondenten is ‘slechts’ een derde voorstander van meer ruimte voor begrazing: 41% van hen geeft aan voorstander te zijn van begrazing, maar dan wel op een beperkt aantal plekken. Bij de niet-eilander-respondenten is dat (slechts) 26%.

Begrazingsgebied uitbreiden

Ruim de helft van de respondenten (53%) geeft de voorkeur aan een aaneengesloten begrazingsgebied met meerdere sociale kuddes, waar schelpenpaden en wegen doorheen kruisen, met duidelijke in- en uitgangen, met klaphekken en veeroosters, d.w.z. een aaneengesloten groot gebied waar recreatie en begrazing volledig samengaan en waar je doorheen kunt struinen. Een minderheid, maar toch nog ruim een kwart van de respondenten (27%), geeft de voorkeur aan meerdere kleine begrazingsgebieden die met elkaar verbonden zijn door corridors.

Welke soorten grazers?

Op de vraag welke grazers een grotere rol kunnen hebben in het toekomstige beheer ‘scoren’ konijnen (1e) en vee van de eilander boeren (2e) het hoogst. Daarna volgen wilde runderen en wilde paarden in natuurlijke kuddes (3e) en schapen en geiten in beperkte, afgerasterde gebieden (4e).

De niet-eilander-respondenten geven meer voorkeur aan wilde runderen en paarden en schapen en geiten dan de eilander-respondenten. Wisenten scoren het laagst, in het bijzonder bij de eilander-respondenten.

Landbouw en natuurbeheer

Op de vraag of het goed is om landbouw en natuurbeheer meer te verweven geeft het merendeel van de respondenten (55%) aan dat de boeren de gelegenheid moeten krijgen om met landbouwdieren een grotere rol te spelen in de begrazing in de duinen en/of de kwelders.

Open duinen versus bosvorming

De afgelopen jaren is duinbos gekapt en is de bovengrond afgeplagd ten behoeve van bedreigde planten en dieren van het open duin. Duinbos is óók een Natura 2000-doel en moeten we dus ook beschermen. Eilanders en toeristen waarderen de duinbossen, die met de toenemende ouderdom steeds meer biodiversiteit herbergen. Voor wat betreft de verhouding tussen open duinen en spontane ontwikkeling van bos geeft 41% van de respondenten aan positief te zijn over de huidige werkwijze; men vindt een actief beheer van zowel bos als open duin een goede mix. Dat geldt in het bijzonder voor de eilander-respondenten.

Bijna een kwart (23%) van de respondenten wil ruimte geven aan nieuwe loofbomen die op het eiland thuishoren en wil uitbreiding van naaldbomen tegengaan. 20% van de respondenten wil bosontwikkeling zoveel mogelijk vermijden.

Sporen van menselijk gebruik

Op de vraag of er actief beheer nodig is voor het behoud van sporen van menselijk gebruik, zoals grenspalen, voormalige akkers en bunkers uit WOII, geeft ruim de helft (51%) van de respondenten aan natuur en cultuur(historie) als gelijkwaardige pijlers onder het Nationaal Park te beschouwen en dat cultuurhistorische elementen dus ook beheer en behoud vragen.

17% van de respondenten is zelfs van mening dat met maximale inspanning cultuurhistorische elementen behouden moeten worden omdat men dat belangrijk vindt voor de identiteit van het eiland. 29% van de respondenten vindt actief beheer van cultuurhistorische elementen niet nodig.

Zichtbaar maken sporen

Op de vraag of de sporen van menselijk gebruik meer zichtbaar gemaakt moeten worden antwoorden de meeste respondenten (64%), in het bijzonder de niet-eilander-respondenten, dat dat niet hoeft: men vindt het juist waardevol om er opeens mee oog-in-oog te staan. Een (aanmerkelijke) minderheid van de respondenten, in het bijzonder de eilanders onder hen (ruim 43% tegenover 26% van de niet-eilanders), vindt dat cultuurhistorie juist wel meer zichtbaar gemaakt moet worden: zij zijn van mening dat cultuurhistorie nog te weinig wordt gedeeld.

Zoet water

Op Schiermonnikoog wordt jaarlijks veel zoetwater afgevoerd naar zee. Door klimaatverandering komt er meer neerslag, maar anders verdeeld over het jaar. Om de groter wordende droge periodes in de zomer op te kunnen vangen, is het van belang zuinig met dit water om te gaan en het water beter vast te houden. Dit is ook nodig om de toenemende zoute druk als gevolg van de zeespiegelstijging tegen te gaan. Voor de drinkwatervoorziening maakt Schiermonnikoog gebruik van de natuurlijke zoetwaterbel onder het eiland. De vraag naar zoet drinkwater neemt toe. Hoe kunnen we vraag en aanbod van drinkwater in balans houden?

Op de vraag wat men de beste manier vindt om met zoetwater op het eiland om te gaan antwoordt het merendeel (62%) van de respondenten dat het regenwater, met het oog op mogelijk toekomstige droge perioden, beter vastgehouden moet worden, zelfs als dat de kans op wateroverlast vergroot.

38% van de respondenten vindt dat er meer inspanningen geleverd moeten worden om water te besparen en dat in droge tijden extra beperkingen op watergebruik opgelegd mogen worden om schade door verdroging te voorkomen.

Waterbesparing

Voor wat betreft de manieren van waterbesparing scoort het opvangen van regenwater voor de tuin het hoogst. Als goede tweede scoort het installeren van waterbesparende toiletten, douches en kranen.

Wat opvalt is dat het gebruik van regenwater voor het doorspoelen van het toilet bij de eilander-respondenten aanmerkelijk lager scoort dan bij de niet-eilander-respondenten. Ook het opleggen van beperkingen op het watergebruik tijdens droge periodes scoort bij de eilander-respondenten aanmerkelijk lager dan bij de niet-eilander-respondenten.

Duurzame energie

We willen afscheid nemen van onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen. Er is een spanningsveld tussen het meer opwekken van hernieuwbare energie en het behouden van ongerepte natuur en een vrije horizon. Bijna alle nieuwe vormen van duurzame energie geven een vorm van zichtbaarheid in onze omgeving.

We vroegen de panelleden wat in hun ogen de meest geschikte plek is voor het opwekken van hernieuwbare energie. Het hoogst scoren ‘opwekken van zonne-energie alleen op daken (buiten het beschermd dorpsgezicht)’ – in het bijzonder bij de niet-eilander-respondenten – en (vervolgens) ‘opwekken bij de veerhaven’.

Eilander-respondenten lijken in vergelijking met niet-eilander-respondenten minder moeite te hebben met het opwekken van energie in de polder. Eilander-respondenten lijken ook relatief minder moeite te hebben met het zichtbaar opwekken van energie.

Voorwaarden

Op de vraag onder welke voorwaarden het opwekken van hernieuwbare energie plaats mag vinden zien we aanmerkelijke verschillen tussen de eilander- en de niet-eilander-respondenten.

Bij de eilander-respondenten scoort het hoogst: ‘alleen opwekken van energie als de opbrengsten daarvan worden ingezet voor natuur en leefbaarheid’. Bij de niet-eilander-respondenten scoort het hoogst: ‘alleen opwekken van energie als de natuur daar geen last van ondervindt’. De eiland-respondenten scoren daar ten opzichte van niet-eilander-respondenten aanmerkelijk lager op. Ten opzichte van de niet-eilander-respondenten scoren de eilander-respondenten relatief hoog op ‘alleen opwekken van energie als hiermee de prijs van energie voor eilanders daalt’.

Waterveiligheid  

De duinen en de dijk beschermen menselijke waarden tegen overstroming. Het veilig houden van de bewoners en economische functies is een harde randvoorwaarde. De sneller stijgende zeespiegel is een nieuwe uitdaging voor de toekomst. Hoe kunnen we de waterveiligheid het beste borgen?

Op de vraag hoe de dijk te versterken zien we aanmerkelijke verschillen tussen de eilander- en de niet-eilander-respondenten.

Van de niet-eilander-respondenten geeft de meerderheid (51%) de voorkeur aan het verhogen en versterken van de huidige dijk, maar op een manier die passend is bij het Waddengebied, bijvoorbeeld een dijk van meer natuurlijk materiaal en met meer natuurwaarde. De eilander-respondenten hechten hier minder aan (26%): zij geven juist de voorkeur aan innovatieve oplossingen (38%), zoals een waterkerend landschap, maar (als goede tweede) ook aan het verhogen en versterken van de dijk op de huidige plek (36%). Laatstgenoemde optie scoort juist het laagst bij de niet-eilander-respondenten (27%). 

De kust

Rijkswaterstaat draagt zorg voor het kustonderhoud. De Nederlandse kust is van nature onderhevig aan erosie. Op diverse plekken in Nederland worden daarom zandsuppleties uitgevoerd om de kustlijn op haar plaats te houden. Dit draagt bij aan de waterveiligheid en het behoud van diverse menselijke functies in het kustgebied. Tegelijkertijd is de natuurlijke dynamiek van de kust een kernwaarde van de kust; met zandsuppleties grijpen we waar nodig hierop in. Op de vraag of zandsuppleties nodig zijn om de kustlijn op haar plaats te houden is de meerderheid van alle respondenten (64%) van mening dat natuurlijke dynamiek bij het eiland hoort en de ruimte moet krijgen, inclusief erosie: zandsuppleties moeten alleen uitgevoerd worden als er menselijke functies, zoals de waterveiligheid, in de knel komen.

34% van de eilander-respondenten geeft aan dat de kustlijn zoveel mogelijk passief beheerd moet worden: wees terughoudend met ingrijpen, geef natuurlijke dynamiek alle ruimte en pas waar nodig de menselijke functies daarop aan, ook als het eiland kleiner wordt door de zeespiegelstijging.

De duinen

Op de vraag hoe de duinen mee te laten groeien met de zeespiegelstijging geeft de meerderheid van de respondenten (77%), in het bijzonder de eilanders onder hen, er de voorkeur aan zoveel mogelijk de natuurlijke dynamiek terug te brengen in de duinen, waardoor de wind het zand verder landinwaarts kan blazen en een breed en robuust duingebied ontstaat.

Men is van mening dat de dynamiek, naast waterveiligheid, ook zorgt voor een toename van de biodiversiteit en landschappelijke waarde.

Recreatie en toerisme

Schiermonnikoog is een gastvrij eiland en we geven bewoners en eilandgasten graag de vrijheid om van de eilander natuur te genieten. De vrijetijdseconomie is de kern van de eilandeconomie: zonder gasten minder werkgelegenheid en voorzieningen. Mensen willen meer dan voorheen ‘vermaakt worden’. Het aantal semi-commerciële activiteiten groeit en de drukte spreidt zich meer uit over het hele jaar en het hele eiland. Hoe kunnen we hier verstandig mee omgaan? Hoe zorgen we er voor dat de natuur niet geschaad wordt? Hoe zorgen we er voor dat verschillende vormen van recreatie elkaar niet in de weg zitten? Welke vorm van zonering past bij de kwetsbare natuur en bij de wensen van de mensen? Hoe ver gaat de marktwerking? Is Schiermonnikoog straks een eiland van de elite?

Toekomstbeeld recreatie

De slagzin ‘Schiermonnikoog, waar niets te doen is maar van alles te beleven’ scoort het hoogst onder de respondenten.

Bij de eilander-respondenten scoort als goede tweede (30%) de slagzin ‘Schiermonnikoog: gewoon er even tussenuit voor iedereen’. Bij de niet-eilander-respondenten scoort als goede tweede (29%) de slagzin ‘Schiermonnikoog, eropuit in de natuur’.

Landbouw

Mensen verbouwen al eeuwen voedsel op Schiermonnikoog. De eilander boeren zagen een aantal jaren geleden al dat boer zijn op een eiland met veel natuur een eigen aanpak vraagt. Zij hebben samen een streefbeeld gemaakt voor de polder en zetten belangrijke stappen in het veranderen van hun bedrijfsvoering. Het ambitieplan van het Nationaal Park gaat niet over de bedrijfsvoering van de boeren. Wel kunnen we nagaan of en hoe landbouw en natuurbeheer elkaar kunnen helpen of zelfs versterken.

Ganzen in de polder  

Veel ganzen maken nu gebruik van de polder, wat kale weilanden tot ver in het voorjaar tot gevolg heeft. Hierdoor kunnen de boeren minder voer voor hun koeien van het land halen en moeten ze voer aanvoeren van de vaste wal. Een meer natuurlijke polder zou ook een oase voor (broedende) weidevogels zijn, met volop voedsel en schuilplekken voor de kuikens. Dit kan echter alleen gerealiseerd worden als de ganzendruk fors wordt verlaagd. Om ganzen naar de kwelder te ‘lokken’ wordt laat in de zomer een deel van de kwelder gemaaid, zodat het voor ganzen aantrekkelijk(er) wordt daar te gaan grazen.

Op de vraag wat er gedaan moet worden om de ganzendruk in de polder te verlagen geeft bijna de helft van de respondenten, in het bijzonder de niet-eilander-respondenten, aan het maaien van delen van de kwelder een goede maatregel te vinden: de ganzen hebben zo meer ruimte en zullen zich beter spreiden. 35% van de respondenten geeft de voorkeur aan ‘niets doen, overwinterende ganzen horen bij Schiermonnikoog, compenseer de boeren voor de lagere opbrengst van de weilanden’.

23% van de eilander-respondenten en 15% van de niet-eilander-respondenten is van mening dat het maaien van de kwelder geen nut heeft om de ganzendruk in de polder te verminderen.

Samen gaandeweg de toekomst in

In het overlegorgaan en in de werkgroep van het Nationaal Park ontmoeten alle belanghebbenden elkaar. Iedere organisatie heeft haar eigen taken en verantwoordelijkheden. De kunst is om beleid en maatregelen van de verschillende partijen goed op elkaar af te stemmen en samen het beste te doen voor het eiland. De kennis en grote betrokkenheid van bewoners en vaste eilandgasten zijn daarin belangrijk. Tijdens publieksavonden en themabijeenkomsten én via digitaal platform ‘Schitterend Schiermonnikoog’ kunnen veel mensen van zich laten horen. De interactie tussen bestuurders, beleidsmakers, beheerders en bewoners kan nog wel winnen aan verbinding en diepgang.

We vroegen het panel hoe we betrokkenheid een blijvende stem kunnen geven en hoe we de relatie levendig houden. We zijn benieuwd welke suggesties het panel kan geven voor nieuwe manieren ter bevordering van de interactie en communicatie.

Enkele antwoorden die we mochten ontvangen:

• Maak meer gebruik van AI en gaming
• Naast noodzakelijke / traditionele bijeenkomsten interactieve bijeenkomsten / excursies op locatie organiseren.
• Stap af van de structuur van bewonersavond en formele vergadering van het overlegorgaan. Dat is niet meer van deze tijd. Gebruik andere kanalen, soms fysiek, soms digitaal. Kader goed in waar men zich een mening over kan / mag vormen …..sommige zaken zijn uitvloeisel van beleid en wet- en regelgeving.
• Een blog, site of webpagina waar alle werkzaamheden en activiteiten in het Nationaal Park worden weergegeven en waarop iedereen commentaar kan geven en suggesties kan doen.
• Een forum waar een ieder makkelijk ideeën kan plaatsen en waar anderen op kunnen reageren.
• Burgerpanels
• Voor mij niet nodig. Ik bemoei me nergens mee en geniet.
• Betrek jongeren. Ga thematisch te werk.
• Deze enquêtes aanvullen met een knop: wat zegt een wetenschapper hierover? Wat zegt een boer hierover? Wat zegt een terreinbeheerder hierover? Onderwerpen als waterveiligheid moeten vooral leunen op wetenschap en onderzoek.
• Niet de agenda behandelen, maar op specifieke thema’s de diepte ingaan.
• Meer openheid, toegankelijkheid, spreekuur (en dit ook actief aanbevelen). Communiceren met het oog op samenwerking.
• Veldexcursies, kijk naar goede voorbeelden van andere Nationale Parken.
• Een goede agenda publiceren met tijdstippen waarop bijv. ingesproken kan worden (gemeenteraad).
• Publieksavonden zijn niet meer zo nuttig.
• Geef mensen de gelegenheid ook tussendoor hu mening te geven, bijv. via een interactief kanaal in de VVV.
• Foto-bijeenkomst: Wat is voor jou Schiermonnikoog? Of Wat erg dat dit Schiermonnikoog is? Schrijven, schilderen, creatieve vormen om het wel en wee te duiden. Niet alleen verbaal dus … Een schoolbord bij de haven: Wat vond u van Schiermonnikoog? Wat ziet u graag anders?
• Gebruik het bezoekerscentrum.
• Het houden van een inloopspreekuur – het gezamenlijk ontmoeten rondom de tafel met een kop koffie – nieuwsbrief- maak gebruik van (social) media.
• Schierweb opnieuw opstarten.
• Bete luisteren. Oude kennis respecteren. Kennis uit’t veld versus boekjes?
• Fysieke ontmoetingen en gesprekken rond stellingen.
• Wordt er een reguliere nieuwsbrief, bijv. 2 x per jaar, uitgegeven over actuele zaken?
• Kom wat meer onder de mensen en leer van de mensen die geboren en getogen zijn op het eiland.
• Vraag en antwoord op de website van NP Schiermonnikoog.
• Betrek meer de ondernemers van Schier.

Suggesties/tips

We vroegen het panel ook of ze na het invullen van de enquête nog suggesties of tips voor de opstellers van het ambitieplan van het Nationaal Park hadden. 20% van de respondenten had nog wel opmerkingen of suggesties.

Enkele antwoorden:

• Behoud vooral de rust en de natuur.
• Biodiversiteit in de polder versterken zodat weidevogels weer een kans krijgen.
• Handhaven van misdragingen van badgasten.
• Herstel het Koerierpad voor wandelaars zodat je gescheiden van fietsers naar De Marlijn kunt wandelen.
• Ik lees niets over leefbaarheid, onderwijs en zorg.
• Er wordt steeds meer ingezet op toeristen met veel geld. Dat gaat ten koste van minder gefortuneerde gasten.
• Leefbaarheid moet op de agenda blijven.
• Keukentafelgesprekken naar de avond verplaatsen.
• Laat natuur en landbouw hand in hand gaan. Blijf contact zoeken met elkaar.
• Nationaal Park betuttelt te veel.
• Is het een idee om de voormalige inheemse vogel de pelikaan te introduceren?
• Enkele delen van de polder vernatten. Er is een alternatief voor maïsteelt, hoort m.i. niet op het eiland thuis.
• Benoemen van concrete indicatoren waarmee het ambitieplan kan worden geëvalueerd.
• Zorg bij het verhogen van de zeedijk voor een goed en veilig fiets-/voetpad zoals bijv. op de andere Waddeneilanden, het liefst buitendijks.

Conclusies

Natuurbeheer / begrazing

De meeste deelnemers zien een rol voor begrazing. Over de mate van begrazing is er wel een verschil tussen de eilander- en de niet-eilander-respondenten. Ruim de helft van de niet-eilander-respondenten is voorstander van meer ruimte voor begrazing, van de eilander-respondenten is slechts een derde voorstander van meer ruimte voor begrazing. Ruim de helft van de respondenten (53%) geeft de voorkeur aan een aaneengesloten begrazingsgebied met meerdere kuddes: een gebied waar recreatie en begrazing samengaan. Voor wat betreft de voorkeur voor de soort grazers worden vooral konijnen en vee – van de eilander boeren – genoemd. Meer dan de helft van de respondenten vindt dat het vee van de boeren een grotere rol kan krijgen in de begrazing van duinen en kwelders. Sommige respondenten pleiten voor het inzetten van paarden van eilanders, bijvoorbeeld van de manege of voor de herintroductie van konijnen.De afgelopen jaren is duinbos gekapt en is de bovengrond afgeplagd om kansen te geven aan bedreigde planten en dieren. Duinbos is echter ook een Natura 2000-doel en moet dus beschermd worden. Voor wat betreft de verhouding tussen open duinen en spontane bosvorming geeft een aanmerkelijk deel van de respondenten, vooral de eilander-respondenten, aan positief te zijn over de huidige werkwijze; men vindt een actief beheer van zowel bos als open duin een goede mix.

Cultuurhistorie

In de duinen rond het dorp zijn allerlei sporen van menselijk gebruik zoals oude grenspalen, voormalige akkers en bunkers uit de Tweede Wereldoorlog. Ruim de helft van de respondenten geeft aan natuur en cultuur(historie) als gelijkwaardige pijlers onder het Nationaal Park te beschouwen. Men is van mening dat ook cultuurhistorisch erfgoed beheer en onderhoud vraagt. Van de meeste respondenten hoeven de sporen van menselijk gebruik echter niet meer zichtbaar gemaakt te worden. Een respondent wijst op het belang van documentatie / informatie over het cultureel erfgoed.

Waterbeheer

Jaarlijks wordt veel zoetwater afgevoerd naar zee. Vanwege de langer durende droge periodes in de zomer is het van belang het water beter vast te houden. Dat is ook nodig om de toenemende zoute druk als gevolg van de zeespiegelstijging tegen te gaan. De meeste respondenten, vooral de eilander-respondenten, vinden dat het regenwater beter vastgehouden moet worden, zelfs als dat de kans op wateroverlast vergroot. Voor wat betreft de manieren van waterbesparing denkt men vooral aan het opvangen van regenwater voor de tuin. Een respondent adviseert de mogelijkheid van het gebruik van effluent te onderzoeken. Ook geeft een respondent aan dat de gemeente bij het verlenen van bouwvergunningen waterbesparende maatregelen onder de aandacht kan brengen; Schiermonnikoog zou een pilotgemeente kunnen worden voor waterbesparende maatregelen.

Duurzame energie

Er is een spanningsveld tussen het opwekken van hernieuwbare energie en het behouden van ongerepte natuur en een vrije horizon. Voor wat betreft de manieren waarop duurzame energie opgewekt kan worden denkt men vooral aan zonnepanelen op daken (buiten het beschermd dorpsgezicht). Veel eilander-respondenten vinden dat duurzame energie alleen opgewekt moet worden als de opbrengsten daarvan worden ingezet voor de natuur en de leefbaarheid op het eiland. Een respondent wijst op de mogelijkheid van getijdenenergie en ‘lage windmolens’ die minder landschapsvervuilend zijn.

Veiligheid

Gelet op de zeespiegelstijging is het de vraag of dijken in de verre toekomst op reguliere wijze kunnen worden versterkt. De Waddenzeedijk is nu nog veilig, maar moet wel versterkt worden. Over de wijze van dijkversterking verschillen de eilander- en de niet-eilander-respondenten van mening. Van de niet-eilander-respondenten geeft ruim de helft de voorkeur aan het verhogen en versterken van de huidige dijk op een manier die passend is bij het Waddengebied, bijvoorbeeld met meer natuurlijk materiaal en meer natuurwaarde. De eilander-respondenten geven juist de voorkeur aan innovatieve oplossingen, zoals een zogenoemd waterkerend landschap of zij geven de voorkeur aan het verhogen en versterken van de dijk op de huidige plek.

Er is een spanningsveld tussen kustbescherming door zandsuppleties en de waarde die men toekent aan de natuurlijke dynamiek van de kust. De meerderheid van de respondenten is van mening dat natuurlijke dynamiek de ruimte moet krijgen, ook als dat erosie van de kust tot gevolg heeft: zandsuppleties moeten alleen uitgevoerd worden als menselijke functies / waarden als waterveiligheid in de knel komen.

Op de vraag hoe de duinen mee te laten groeien met de zeespiegelstijging geeft de meerderheid van de respondenten, in het bijzonder de eilanders, er de voorkeur aan zoveel mogelijk de natuurlijke dynamiek terug te brengen in de duinen.

Ganzen in de polder

Veel ganzen verblijven in de polder waardoor de weilanden tot ver in het voorjaar kaal zijn. Hierdoor kunnen de boeren minder voer voor hun koeien van het land halen en moeten ze voer aanvoeren van de vaste wal. Minder ganzen in de polder zou ook goed zijn voor (broedende) weidevogels. Om ganzen naar de kwelder te ‘lokken’ wordt laat in de zomer een deel van de kwelder gemaaid om de ganzen daarnaartoe te lokken. Bijna de helft van de respondenten, in het bijzonder de niet-eilanderrespondenten, vindt het maaien van delen van de kwelder een goede maatregel; de ganzen krijgen zo meer ruimte waardoor zij zich beter zullen spreiden.

Vervolgtraject

Het concept-ambitieplan is besproken in de bijeenkomst van het Overlegorgaan van het Nationaal Park van 15 juni. De partijen van het Nationaal Park is gevraagd te reflecteren op het voorliggende concept: wat vindt men ervan, wat ontbreekt, is het concreet genoeg, etc? De uitkomsten van deze behandeling en de uitkomsten van de enquête worden verwerkt in het ambitieplan. Het ambitieplan wordt in november ter vaststelling voorgelegd aan het Overlegorgaan van het Nationaal Park.