Resultaten enquête Biodivers boeren op Schiermonnikoog
De zeven boeren van Schiermonnikoog willen ontwikkelen naar een duurzame landbouw op het eiland. Zij gaan onder meer de veestapel reduceren, een flink aantal natuurbevorderende maatregelen nemen en kaas maken van eilander melk. Eind 2020 stuurden de boeren hierover een enquête aan het panel van Schitterend Schiermonnikoog. Zij waren benieuwd hoe het panel zich een ideale, natuurlijke polder voorstelt en welke kruidenkaas ze het best vinden passen bij Schiermonnikoog. En of ze in de toekomst een bezoek zullen brengen aan de zuivelboerderij. Maar liefst 278 panelleden vulden de vragenlijst in; dat is een respons van bijna 60%. Een groot deel van hen (43%) woont op het eiland.
Biodivers boeren
De eilander boeren hebben gezamenlijk een streefbeeld voor de polder ontwikkeld, met als doel de biodiversiteit te herstellen. De veestapel zal teruggebracht worden van 650 naar 430 koeien. Bovendien zal de polder anders gericht worden, waarbij afwisselende kruiden- en bloemrijke graslanden en slootkanten het landschap aantrekkelijk maken voor insecten, vogels en natuurliefhebbers. We vroegen het panel of zij bekend zijn met het begrip biodiversiteit. Bijna iedereen weet wat dit betekent of heeft er enige kennis van. Slechts 3 panelleden gaven aan dit niet te weten.
Op de vraag of men de polder nu al eens bezoekt om van de natuur te genieten antwoordden 119 panelleden er met enige regelmaat te komen. Slechts 13 mensen gaf aan alleen door de polder te reizen op weg van en naar de veerboot.
Bloemenrijke weides en akkers worden het belangrijkst gevonden in een natuurlijke biodiverse polder. Op de voet gevolgd door een toename van het aantal weidevogels. Ook meer afwisseling van koeien, natuur en teelten scoort goed. Een aantal panelleden gaf aan liever een polder te zien zonder Engels raaigras. Ook de verlaging van de ganzendruk werd door enkele mensen genoemd.
Nazorg weidevogels
Een meer natuurlijke polder is aantrekkelijk voor (broedende) weidevogels, met volop voedsel en schuilplekken voor de kuikens. Dit kan alleen gerealiseerd worden als de ganzendruk sterk verlaagt. Daarom wordt laat in de zomer een deel van de kwelder gemaaid, waar ganzen vervolgens graag grazen. De boeren van Schiermonnikoog brengen jaarlijks samen met de nazorgers van de Natuur en Vogelwacht de weidevogelstand in kaart. De meeste panelleden weten dit of hebben hierover gehoord. Een kwart van het panel wist dit niet. Wil je hier meer over weten of denk je erover zelf nazorger te worden? Neem dan contact op met Natuur- en Vogelwacht Schiermonnikoog, via voorzitter Andries van Guldener: a.vanguldener@gmail.com.
Eilander zuivel
Om met minder melkproductie toch een volwaardig bestaan te houden, werken de boeren aan de ontwikkeling van eilander zuivelproducten. In eerste instantie richten ze zich op het maken van kaas, met wellicht in de toekomst ook andere zuivelproducten. Een deel van het erf van boerderij Florida is door de boeren verkozen tot beoogde locatie voor een zuivelhoeve. Deze zal als beleefboerderij worden ingericht, zodat bezoekers kunnen kennismaken met de biodiverse landbouw en het proces van kaas maken. Van alle panelleden geeft 58% aan de zuivelhoeve regelmatig te zullen gaan bezoeken; 36% zal dat minstens één keer doen.
Bijna tweederde van het panel is bereid extra te betalen om daarmee het biodiverse boeren op Schiermonnikoog te ondersteunen.
Vrije Vogels
Eén van de kaassoorten die de boeren gaan maken heet ‘Vrije Vogels’. We legden het panel vier etiketten voor met de vraag welke zij het mooiste vonden. Een overgrote meerderheid heeft gekozen voor het vierde etiket.
De kaasmakers zijn druk bezig met het bedenken van de juiste recepturen voor het kaasassortiment. We waren benieuwd welke smaken onze panelleden het liefst eten. Op brood gaat de voorkeur uit naar jong belegen, belegen en extra belegen. Op het borrelplankje kiezen de meesten voor oude kaas. In kruidenkaas komt het eilander karakter volgens het panel het meest tot zijn recht met de smaak van zeekraal. Ook lamsoor en duindoorn worden vaak genoemd. Als extra smaken werden onder andere genoemd watermunt, fenegriek, kruidnagel, mosterd en honing.
Op de zuivelhoeve komt een kleine kaaswinkel. Op de vraag of panelleden de kaas liever wekelijks of tweewekelijks huis-aan-huis willen kopen antwoordt ruim de helft dat ze het liever zelf bij de zuivelhoeve kopen. 12% wil de kaas wel graag aan huis kopen en 19% zo af en toe.
De optie van een kaasabonnement valt bij 13% in de smaak; zij zeggen er regelmatig gebruik van te zullen maken. Bijna de helft van het panel heeft geen belangstelling voor een abonnement.
Eén van de mogelijkheden om de kaasmakerij te financieren is door middel van crowdfunding. We vroegen aan het panel of zij obligatiehouder van de zuivelhoeve zouden willen zijn. Van alle panelleden wil bijna de helft een bijdrage leveren. 54 mensen zijn bereid een lening te geven en de rente in de vorm van kaas te ontvangen; 17 panelleden willen een lening verstrekken zonder “kaasrente” en 25 leden doen liever een gift.
Organische reststromen
De gemeente Schiermonnikoog is samen met de provincie Fryslân, Natuurmonumenten en de boeren een onderzoek gestart naar het circulair maken van het eiland. Ze gaan na op welke manier reststromen hergebruikt kunnen worden, onder andere door composteren of toepassing van Bokashi-technieken. Maaisel, snoeiafval, bladeren en plantaardige resten uit de keuken van met name de horeca zullen een bestemming krijgen als bodemverbeteraar. Het vergroten van het organisch gehalte van de polder draagt bij aan een rijk bodemleven, meer biodiversiteit en de mogelijkheid om regenwater langer vast te houden. Bokashi is voor velen nieuw; tweederde van het panel kent deze fermentatietechniek niet.
Bokashi is de Japanse naam voor gefermenteerd organisch materiaal. In dit fermentatieproces worden vele stofwisselingsproducten van micro-organismen gevormd, zoals enzymen, vitaminen, antioxidanten en andere bio-actieve stoffen. Wat er overblijft noemen we Bokashi. Deze Bokashi wordt gebruikt als zeer effectieve en natuurlijke bodemverbeteraar, die bijdraagt aan een biodivers en gezond bodemleven.
We vroegen aan eilander panelleden of ze zouden willen bijdragen aan de circulariteit van Schiermonnikoog door thuis in de eigen tuin groenresten te verwerken tot bodemverbeteraar. 19 eilander panelleden doen dit al en 25 bewoners gaven aan dat ze graag willen bijdragen en hierover meer informatie zouden willen ontvangen. Enkele panelleden dachten dat er sprake was van een mestvergister om groenresten te verwerken, maar een mestvergister is geen onderdeel van het biodiverse project.
Op de hoogte blijven
In het voorjaar van 2018 zetten de gemeente Schiermonnikoog, Natuurmonumenten en de boeren gezamenlijk hun handtekening onder de ‘Eilanddeal’. Daarmee beloofden zij zich in te zetten voor een duurzame landbouw op Schiermonnikoog. 70% van het panel geeft aan dit destijds meegekregen te hebben.
Inmiddels hebben steeds meer organisaties zich aangesloten bij het project. Dit voorjaar willen alle partijen de afspraken over de krimp van het aantal melkkoeien en een meer natuurlijke polder vastleggen in een actieplan, als vervolg op de Eilanddeal.
Via de website www.boerenopschier.nl brengen de boeren het laatste nieuws rondom de ontwikkelingen van dit biodiverse project. Op de vraag of het panel ook nog op een andere wijze geïnformeerd wil worden antwoordt een ruime meerderheid dat ze graag een nieuwsbrief zouden willen ontvangen.
Overige suggesties en tips
Tot slot vroegen we aan onze panelleden of ze nog suggesties of tips hebben voor het biodiverse project van de boeren. Op deze vraag kwamen veel ideeën bij ons binnen. Veel panelleden wensen de boeren succes bij het verwezenlijken van het project of geven tips. Anderen zijn kritisch en suggereren dat er bijvoorbeeld ook gekeken moet worden naar andere runderrassen of zelfs ander vee. Ook het volledig biologisch boeren wordt regelmatig genoemd. Enkele mensen geven de tip om ook het onderwijs en jongeren bij het project te betrekken. Ook promotie via de VVV en de Lytje Pole wordt regelmatig genoemd.
Conclusie
De boeren zijn blij met het grote aantal respondenten, met de beantwoording van de vragen en vooral ook met de suggesties en tips die gedaan zijn. De boeren zijn volop bezig met het ontwikkelen van alle plannen en bereiken bijna het punt waarop essentiële keuzes gemaakt moeten worden. Zij zullen de uitkomst van deze enquête ter harte nemen en betrekken in hun keuzeproces.
Dat vele respondenten de plannen van de boeren een warm hart toedragen, blijkt ook uit de bereidheid die er is om leningen of giften te verstrekken om de ambities te realiseren. Mocht dit tot een concrete vraag leiden, dan zullen de boeren dit via hun nieuwsbrief kenbaar maken.
Tot slot
Heb je aangegeven met enige regelmaat een nieuwsbrief te willen ontvangen, om op de hoogte te blijven van de biodiverse plannen in de polder? Stuur dan graag een email naar info@boerenopschier.nl, zodat je adres aan de mailinglijst toegevoegd kan worden.
Ook vernemen de boeren het graag via een email aan info@boerenopschier.nl als je één van de eilander panelleden bent die zou willen bijdragen aan de verwerking van groenresten in eigen tuin, zodat ze hierover met je in contact kunnen komen.